مالکیت فکری یک مفهوم حقوقی است که براساس آن چگونگی حمایت و استفاده از محصولات فکری بشر تعیین شده است. هرچند موضوع این نوع مالکیت ابتکارها و تراوش های ذهنی انسان است، دارای ارزش مادی نیز می باشد و چون ارزش اقتصادی دارد، جزء گروهی از اموال به حساب می آید مانند: حق مولف، حق اختراع، حق علائم تجاری، حق اسرار تجاری. به همین جهت احترام به آن، همچون سایر مالکیت ها بلکه فراتر از آن، در نظام حقوقی کشور ما و در نظام بین المللی جایگاه ویژه ای دارد. از این رو، برای حمایت از این نوع مالکیت، سازمان جهانی مالکیت فکری موسوم به "وایپو" به وجود آمده است. در این سازمان معاهده های جند جانبه بسیاری میان دولت ها منعقد گردید از جمله آن ها، کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی و کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری. بنابراین مالکیت فکری شامل دو قسمت کلی است : 1. مالکیت صنعتی 2- مالکیت ادبی و هنری

در ذیل به بررسی مختصر مالکیت صنعتی که شعبه ای از حقوق تجارت است و حقوق غیرمادی ناشی از علائم تجاری ، اسم تجاری ، ورقه های اختراع و ... را دربرمی گیرد می پردازیم.

مالکیت صنعتی:

این قسمت شامل مقرراتی برای حمایت از پدیدآورندگان حقوق ناشی از علائم تجاری یا صنعتی و یا خدماتی ، اسم تجاری ، سمبل یا علامت ، ورقه های اختراع ، گواهی اشیاء مصرفی، اشکال و ترسیمات است و نیز شامل مقرراتی مربوط به رقابت نامشروع و سوء استفاده از حقوق مالکیت صنعتی می باشد. به پدید آورندگان و اثرآفرینان امکان می دهد در صورت تمایل به طور انحصاری از علامت یا اختراع خود استفاده کنند و متجاوزان به حقوق خود را مطابق قانون تحت پیگرد قرار دهند. هم چنان که در قانون مجازات اسلامی تعزیرات کشور ما است. (مواد 528 – 530)

• علائم تجاری

علائم تجاری علامت هایی هستند که برای معرفی کالا و محصول از لحاظ کیفیت و ضمانت مرغوبیت جنس آن ها مورد استفاده قرار می گیرند که می تواند نقش، رقم، حرف و... باشد. ثبت علامت اختیاری است مگر در مواردی که دولت الزامی قرار دهد. به عنوان مثال، مواد غذایی که باید در لفاف و ظروف مخصوصی باشد مثل کنسرو، کره و... یا نوشابه و آب های گازدار، یا لوازم آرایشی که اثر مستقیم روی پوست بدن انسان دارد. مثل صابون، عطر، ادکلن و یا داروهای اختصاصی با موارد استعمال طبی اعم از انسانی و حیوانی. مصوب 30 اردیبهشت ماه 1328 هیات دولت، علامت تجاری باید جدید باشد و سابقه ثبت و استعمال توسط دیگران را نداشته باشد.

باید ابتکاری و توام با طراحی و ظرایف شکلی باشد. طوری باشد که مشتری را به اشتباه و سردرگمی و در نتیجه به انتخاب نادرست سوق ندهد. با توجه به ماده 12 قانون ثبت و علائم و اختراعات: علامت تجاری قابل نقل و انتقال است ولی انتقال آن در مقابل اشخاص ثالث وقتی معتبر خواهد بود که موافق مقررات این قانون به ثبت رسیده باشد. در صورت ثبت، دولت از آن حمایت می کند. مرجع ثبت، اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی است.

ثبت علامت قابل اعتراض از سوی اشخاص ذی نفع است. مدت حمایت دولت از این علامت ده سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه می باشد. کلیه دعاوی حقوقی و جزایی مربوط به علامت تجاری در دادگاه های تهران رسیدگی می شود.

علامت هایی که ثبت آن ها ممنوع است: مطابق ماده 5 قانون ثبت علائم و اختراعات ایران، ثبت علامت های زیر به عنوان علامت تجاری ممنوع است:
1. پرچم مملکتی ایران و هر پرچم دیگری که دولت ایران استعمال آن را به طور علامت تجاری منع کند و همچنین مدال ها  و نشانه ها و انگ های دولن ایران.
2. کلمات و یا عباراتی که موهم انتساب به مقامات رسمی ایران باشد از قبیل دولتی و امثال آن.
3. علائم موسسات رسمی مانند هلال احمر، صلیب سرخ و نظایر آن.
4. علائمی که مخل انتظامات عمومی یا منافی عفت باشد.

• اسم تجاری

اغلب تجار برای شناساندن تجارت خانه یا بنگاه یا شرکت خود اسم یا عنوانی انتخاب می کنند و تحت آن اسم یا عنوان فعالیت یا تجارت می کنند. و اغلب این اسم یا عنوانی حاکی از شهرت تاجر است که او را تحت آن عنوان یا اسم معرفی و مشهور می کند. این عنوان یا اسم ممکن است اسم شخص تاجر یا نام خانوادگی او باشد.

در شرکت های تجاری اسم تجاری با اسم شرکت یکی است. فایده اسم یا عنوان تجاری این است که دیگران نمی توانند از شهرت ان نام و اجناس تجاری که تحت آن نام به بازار عرضه می شود برای خود انتخاب کنند یا در روی کالاهای خود نام را ثبت و مشتریان را به اشتباه بیندازند. نام تجاری قابل فروش و انتقال است. هیچ کس نمی تواند در آن محل نام بازرگانان دیگری را، نام تجاری خود قرار دهد اگرچه نام تجاری ثبت شده، با نام خانوادگی او یکی باشد. مدت اعتبار ثبت اسم نجاری پنج سال است که با انقضای آن، ثبت مجدد آن امکان پذیر و قابل تجدید است.

تفاوت اسم تجاری با ثبت تجاری در این است که ثبت تجاری مربوط است به شناسایی تاجر و وضع تجاری او، در صورتی که اسم تجاری فقط مربوط به شهرت تاجر می باشد که تحت آن اسم خود را معرفی می کند. وانگهی ثبت نام با فوت یا حجر وی تغییر می کند ولی اسم تجاری با بقا خود نشانگر ادامه کار موسسه یا تجارتخانه می باشد.
به موجب ماده 576 قانون تجارت: ثبت اسم تجاری اختیاری است مگر در مواردی که وزارت عدلیه (دادگستری) ثبت آن را الزامی کند. در این صورت است که ثبت اسم تجاری از جمله تکالیف بازرگانان خواهد بود.

• ورقه اختراع

ورقه اختراع سندی است که به منظور بهره برداری انحصاری از اختراع یا اکتشاف برحسب تقاضای مخترع و مکتشف برای مدت 5، 10 ، 15 و یا 20 سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت اختراع یا اکتشاف، به مخترع یا مکتشف داده می شود تا دیگران نتوانند از اختراع و اکتشاف او برای تهیه ، توزیع و فروش محصولات خود سوء استفاده کنند. دولت در صورتی از حق بهره برداری انحصاری مخترع حمایت می کند که اختراع مطابق مقررات تودیع و ثبت شده باشد. وگرنه هر کس می تواند از آن بهره مند گردد.

ماده 26 قانون ثبت علائم و اختراعات مقرر می دارد : هر قسم اکتشاف و اختراع جدید در شعب مختلف صنعتی یا فلاحتی به کاشف یا مخترع آن حق انحصاری می دهد که برطبق شرایط و مدت مقرر در این قانون، از اکتشاف یا اختراع خود استفاده نماید، مشروط بر این که اکتشاف یا اختراع مزبور مطابق مقررات این قانون در اداره ثبت اسناد تهران به ثبت رسیده باشد. نوشته ای که در این مورد اداره ثبت اسناد تهران می دهد ورقه اختراع نامیده می شود.

ثبت اختراع قابل اعتراض است. اشخاص ذی نفع می توانند نسبت به امر مزبور در دادگاه عمومی تهران اقامه دعوا کرده و از حق خود دفاع کنند.
ورقه اختراع قابل نقل و انتقال است . اگر انتقال از طریق ارث باشد باید به ثبت برسد.
نقل و انتقال ورقه اختراع باید به موجب سند رسمی باشد، در غیر این صورت در مقابل اشخاص ثالث معتبر نخواهد بود.
به علت اهمیت ویژه موضوع در نظام بین الملل، پیمان همکاری ثبت اختراع (PCT) و سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) جهت حمایت از حقوق و بهره برداری انحصاری مخترعین، بین دولت ها منعقد گردیده است.

بیشتر بخوانید:

- ثبت شرکت در ایتالیا

- چگونگی ثبت شرکت باشگاه ورزشی

هر آنچه از یک تیم کاردان و متخصص حقوقی انتظار دارید را با متخصصان ثبت شرکت کارا تجربه کنید. 88880006-021