علائم بین المللی که ثبت آن ها ممکن نیست، دو گروه می باشند. برخی از آن ها به دلیل فقدان "صفت مشخصه" و "وجه تمایز" و گروهی به جهت مغایرات با "حفظ منافع عمومی" شرایط لازم را برای ثبت شدن ندارند. لذا ذیل دو عنوان آن ها را بررسی می کنیم :

1. غیر قابل ثبت بودن علائم به دلیل فقدان ویژگی تمایز بخش

یک علامت تجاری باید دارای ویژگی تمایز بخش باشد در غیر این صورت کمکی به مشتری در شناخت و انتخاب کالای مورد نظرش نمی کند. برای اینکه یک علامت بتواند نقش خود را به خوبی ایفا کند، باید قابلیت تفکیک موضوعاتی را که علامت بر آن ها قرار دارد، در مقایسه با آن هایی که توسط رقبا ارائه می شود، داشته باشد.
علائمی که به دلیل فقدان ویژگی تمایز بخش قابل ثبت نمی باشند عبارتند از:

واژه های عمومی یا غیر اختصاصی

واژه های عمومی به واژگانی یا عباراتی گفته می شود که برای نامیدن یک دسته از کالاها یا خدمات بکار می روند و لذا از آن ها نمی توان به عنوان علائم تجاری استفاده کرد. به عنوان مثال ساعت به هر وسیله ای گفته می شود که زمان سنجی را انجام می دهد. این نوع کلمات جنبه عمومی داشته و مختص به نوع مخصوصی از کالا نمی باشد.

مثلاً کلمات، قهوه، شکر، مبل، تلویزیون یا قند را نمی توان به منظور استفاده به عنوان علامت تجاری ثبت کرد.

البته گاهی نیز برخی از علائم تجاری آن چنان به شهرت می رسند و به طور وسیعی مورد استفاده عموم قرار می گیرند که وجه علامت تجاری بودن خود را از دست می دهند و عملاَ به جای اسم عام استفاده می شوند. این نوع علائم یا نامگذاری ها، مستقیماَ محصول مورد نظر را تعیین نمی کنند ، بلکه جنس یا طبقه محصول را مشخص می نمایند به عنوان مثال واژه گرامافون که در آغاز علامت تجاری به شمار می آمد ولی بعداَ به صورت اسم عام درآمد.

نکته دیگر اینکه یک علامت تجاری ممکن است در یک کشور به صورت یک نام عمومی درآید اما در کشور دیگر همچنان یک علامت تجاری باقی بماند. مانند کلمه آسپرین که در آمریکا یک نام عمومی است ولی در دیگر کشورها ممکن است یک علامت تجاری باشد. همین طور واژه زیراکس که امروزه در ایران با فعل "کپی کردن" برابر است حال آنکه در واقع یک علامت تجاری است.

واژه های توصیفی

هنگامی خصوصیت علامت توصیفی است که به ترکیبات یا ویژگی های اساسی یک کالا یا خدمت اشاره کند.

قانون مالکیت فکری کشور فرانسه علائم توصیفی را این چنین تعریف می کند: "علائم یا اسامی که برای مشخص نمودن ویژگی یک محصول یا خدمت و به خصوص نوع، کیفیت یا کمیت، مقصد، ارزش، مبدا جغرافیایی، زمان تولید کالا یا ارائه خدمت، به کار گرفته شوند". به عبارت بهتر علامت تجاری باید در ذهن مصرف کننده، تصویر و کیفیت های عام کالاها یا خدمات عرضه شده را به یاد آورد ، اما لازم نیست به جزئیات مربوط به کیفیت ها و کمیت ها به طور روشن اشاره کند.
کنوانسیون پاریس هم علامت توصیفی و فاقد صفت مشخصه را واجد شرایط ثبت نمی داند ( ماده 6 بند 2 از قسمت ب ) . وقتی که علائم فاقد هر گونه صفت مشخصه بوده و یا انحصاراَ علائم یا نشانه هایی تشکیل شده باشند که در تجارت برای تعیین نوع ، کیفیت ، کمیت ، هدف معین ، ارزش ، محل مبدا کالاها یا زمان تولید اختصاص یافته باشد و یا در زبان رایج و مشروع و مسلم تجارت کشوری که حمایت آن مورد تقاضاست، متداول شده باشد.
مثال های ذیل نمونه هایی از واژه های توصیفی هستند که نمی توان آن ها را به عنوان علامت تجاری ثبت کرد :
هفته نامه مهندسان، آرد الک کرده، کره گیاهی، پودر شوینده، لباس زمستانی، عسل اردبیل و...

غیر قابل ثبت به دلیل حفظ منافع عمومی

در قوانین کشورها ثبت برخی علائم با منافع عمومی منافات دارد. این امر یا از جهت تعارض با اخلاق حسنه و نظم عمومی بوده و یا از لحاظ اختصاص برخی از نشان ها به موسسات عمومی و سازمان های بین المللی می باشد.

این موضوع را ذیل دو عنوان بررسی می کنیم:

1. علائم تجاری مخالف با نظم عمومی و یا اخلاق حسنه
مقررات علائم تجاری کشورها و کنوانسیون پاریس، ثبت علائم مخالف اخلاق حسنه و نظم عمومی را جایز نمی داند. بر اساس بند 3 قسمت ب ماده 6 کنوانسیون پاریس، یکی از دلایل مردود بودن ثبت علامت تجاری چنین بیان شده است:
وقتی که علائم تجاری مخالف با اخلاق حسنه یا نظم عمومی بوده و بخصوص موجبات گمراهی عامه را نیز فراهم آورد.
ولی می توان گفت "هر عملی که مستلزم نقض غرض قانونگذاری و مصالح اداره کشور باشد، با نظم عمومی منافات دارد".
بنابراین علائمی که با قوانین آمره و ناهیه و مصالح عمومی کشور معارض باشند، شایسته ثبت نخواهند بود.
در ماده 7 کنوانسیون پاریس مقرر شده است که " نوع محصول که علامت تچاری روی آن نصب می شود، در هیچ موردی مانع از ثبت آن نمی گردد".

منظور از این ماده این است که علامت تجاری مستقل از کالای تحت پوشش می باشد. به عنوان مثال، ممکن است علامت مورد تقاضای ثبت ، علامت کالایی باشد که ورود آن کالا و فروش آن در ایران مجاز نباشد، اما این ممنوعیت ورود و فروش کالا نباید مانع ثبت علامت در ایران گردد.

2. غیر قابل ثبت بودن علائم رسمی کشورها ، موسسات عمومی و سازمان های بین المللی

هر کشور پرچم ملی، نشان ها ، علائم و نام موسسات رسمی خود را به عنوان مبین هویت خویش حمایت می کند. این نشان ها مربوط به ملت و کشور است و قابل تملک خصوصی نمی باشند.

طبق بند 1 ماده 6 و 3 کنوانسیون پاریس: " کشورهای عضو اتحادیه موافقت می نمایند که با اتخاذ تدابیر مقتضی از ثبت علائم تجاری و یا نشان های خانوادگی، پرچم و دیگر نشان های دولتی کشورهای اتحادیه و علائم رسمی و انگ های نشانگر کنترل و تضمین مورد قبول آن ها و نیز هر گونه تقلید از نشان های خانوادگی که بدون اجازه مقامات صالحه به عنوان علامت تجاری یا صنعتی یا جزئی مزبور به کار روند خودداری کرده یا ثبت آن را باطل اعلام نمایند ."

ثبت علائم مزبور علاوه بر اینکه مردم را از حیث دلالت بر منشاء کالایی که علائم برای آن ها به کار می رود، گمراه خواهد کرد. حق مسلم یک کشور را نیز در کنترل علائم متمایز کننده حاکمیتی نقض می کند. به موجب ماده 5 قانون پیشین ثبت علائم و اختراعات ایران مصوب 1310، ثبت موارد ذیل ممنوع اعلام شده بود:

• پرچم مملکتی ایران و هر پرچمی که دولت ایران ، استعمال آن را به عنوان علامت تجاری منع کند.
• کلمات و یا عباراتی که انتساب به مقامات رسمی ایران باشد.
• علامت موسسات رسمی مانند هلال احمر، صلیب سرخ و نظایر آن.

و در ماده 32 قانون جدید ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 مواردی را که علائم غیرقابل ثبت می باشند را به شرح ذیل عنوان نموده است:

الف – نتواند کالاها یا خدمات یک موسسه را از کالاها و خدمات موسسه دیگر متمایز سازد.

ب- خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد.

ج- مراکز تجاری یا عمومی را به ویژه در مورد مبدا جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آن ها گمراه کند.

د- عین تقلید نشان نظامی، پرچم ، یا سایر نشان های مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به کشور، سازمان بین الدولی یا سازمان هایی که تحت کنوانسیون های بین المللی تاسیس شده اند، بوده یا موارد مذکور یکی از اجزای آن علامت باشد، مگر آنکه توسط مقام صلاحیتدار کشور مربوط یا سازمان ذی ربط اجازه استفاده از آن صادر شود.

ه- عین یا طرز گمراه کننده ای شبیه یا ترجمه یک علامت یا نام تجاری باشد که برای همان کالاها یا خدمات مشابه متعلق به موسسه دیگری در ایران معروف است.

و- عین سا شبیه آن قبلاَ برای خدمات غیر مشابه ثبت و معروف شده باشد مشروط بر آنکه عرفاَ بین استفاده از علامت و مالک علامت معروف ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد سازد.

ز- عین علامتی باشد که قبلاَ به نام مالک دیگری ثبت شده و یا تاریخ تقاضای ثبت آن مقدم یا دارای حق تقدم برای همان کالا و خدمات و یا برای کالا و خدماتی است که به لحاظ ارتباط و شباهت موجب فریب و گمراهی شود.

بیشتر بخوانید:

- شرکت های خارجی و ثبت آن در ایران

- اشخاص حقیقی برای دریافت کارت بازرگانی نیازمند چه مدارکی می باشند؟

ثبت شرکت کارا ارائه دهنده ی خدمات تخصصی ثبت شرکت و ثبت برند 88880006-021