تشخیص اینکه شرکتی ایرانی است یا خارجی چندان مشکل نیست. شرکت هایی که در ایران تشکیل بشوند و مرکز اصلی آن ها در ایران باشد، ایرانی و سایر شرکت ها خارجی هستند. البته هر گاه شرکت در خارج تشکیل شود، ولی مرکز اصلی اش در ایران باشد نیز شرکت ایرانی است. مشکل زمانی ایجاد می شود که شرکت خارجی یک شرکت چند ملیتی باشد. شرکت چند ملیتی شرکتی است خصوصی یا دولتی که به سبک شرکت خصوصی اداره می شود (مانند شرکت رنو در فرانسه) و در کشورهای مختلف صاحب دارایی (صنعتی،تجاری،مالی) است و این دارایی را به صورت هماهنگ در سطح بازار بین المللی به کار می گیرد.

این نوع شرکت که به ویژه در نیمه دوم این قرن گسترش یافته است، مسائل حقوقی مختلفی را مطرح می کند که جای بحث از آن ها در این مطب نیست. همین قدر بگوییم که این نوع شرکت ها معمولاً در کشورهای مختلف شعبه ای باز می کنند  و مرکز هر شعبه در کشوری است که در آنجا فعالیت می کند و به طور کلی، حقوق تجارت بین الملل چنین شعبه هایی را مستقل تلقی کرده، آن ها را واجد تابعیت کشوری می داند که شعبه در حوزه آن واقع است. اما باید گفت در مورد کشورهای خارجی موجود در ایران یک سوال عمده وجود دارد و آن اینکه قانون ایران برای این شرکت ها تا چه حدی شخصیت حقوقی قائل است.

به موجب ماده 3 قانون ثبت شرکت ها برای آنکه شخصیت حقوقی شرکت خارجی در ایران شناخته شود و شرکت بتواند در ایران مبادرت به امور تجاری کند، باید در مملکت اصلی خود شرکت قانونی شناخته شده، در اداره ثبت اسناد تهران به ثبت رسیده باشد. عدم هر یک از دو ملاک فوق موجب می شود که از دید قانون ایران، شرکت خارجی موجودیت نداشته باشد. ماده 220 قانون تجارت ایران که برای شرکت های عملی شخصیت حقوقی قائل است، به حکم صریح این ماده فقط در مورد شرکت های عملی ایرانی قابل اعمال است و مقررات آن شامل حال شرکت های خارجی نمی شود. شناسایی شخصیت حقوقی برای شرکت های تجاری خارجی در صورتی مصداق دارد که این شرکت ها در کشوری که تشکیل شده اند،دارای شخصیت حقوقی باشند.

در ایران گاه شناسایی شرکت های خارجی از طریق انعقاد معاهدات سیاسی-تجاری با کشورها ی خارجی صورت گرفته است. البته تعداد این نوع معاهدات کم است و باید گفت که وجودشان نیز ضروری نیست، چه همان طور که گفته شد، به موجب ماده 3 قانون ثبت شرکت ها، همین که شرکتی به موجب قانون شخصی اش وجود دارد و در ایران ثبت می شود، از دید قانون ایران موجودیت و اهلیت دارد و اعطای شخصیت و اهلیت به شرکت های خارجی منوط به قرارداد دو جانبه، چند جانبه و یا رفتار متقابل نیست.
پس با این کیفیت، ثبت شرکت های بیگانه به منزله شناسایی آن ها است،اما آیا ثبت شرکت های خارجی، در وضعیت قانون گذاری فعلی ایران مجاز است یا خیر؟چنین پرسشی از این لحاظ مطرح شده است که اصل 81 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مقرر می کند:دادن امتیاز تشکیل شرکت ها و موسسات در امور تجارتی و صنعتی و کشاورزی و معادن و خدمات به خارجیان مطلقاَ ممنوع است. آیا این اصل به این معناست که شرکت های خارجی را به این دلیل که ثبتشان ممنوع است، نمی توان در ایران به رسمیت شناخت؟

شورای نگهبان در تفسیری که از این اصل کرده گفته است: شرکت های خارجی که با دستگاه های دولتی ایران، قرارداد قانونی منعقد نموده اند می توانند جهت انجام امور قانونی و فعالیت های خود در حدود قرارداد منعقده و طبق ماده 3 قانون ثبت شرکت ها به ثبت شعب خود در ایران مبادرت نمایند و این امر با اصل 81 قانون اساسی مغایرتی ندارد.آنچه از این نظر استنباط می شود این است که فعالیت شرکت های خارجی در ایران هنگامی قانونی است که شخصیت آن ها در ایران شناسایی شود و این شناسایی فقط با ثبت آن ها ممکن می شود و ممنوعیت ثبت شرکت  خارجی فقط در صورتی صادق است که شرکت خارجی بخواهد در ایران به فعالیت مربوط به امور تجاری،صنعتی،کشاورزی،معادن و خدمات بپردازد،والا خارج از قیود مندرج در اصل 81 قانون اساسی،تشکیل شرکت خارجی از طریق ثبت آن بلامانع است.

مقررات ثبت:
برای اقدام به ثبت شعبه یا نمایندگی شرکت خارجی به موجب ماده ی 4 نظامنامه ی قانون ثبت شرکت ها اظهارنامه ی آن«بوسیله ی شخصی که از طرف شرکت حق امضا در ایران دارد و یا توسط کسی که از طرف شخص مزبور برای این تقاضا وکالت دارد تقدیم خواهد شد».
اظهارنامه ی ثبت باید به فارسی نوشته شده دارای نکات ذیل باشد:
1)نام کامل شرکت.
2)نوع شرکت از سهامی و ضمانتی و مختلط و غیره.
3)مرکز اصلی شرکت و آدرس صحیح آن.
4)تابعیت شرکت.
5)مقدار سرمایه ی شرکت در تاریخ تقاضا
6)آخرین بیلان شرکت مشروط به اینکه قوانین خارجه و یا عرف تجاری مملکت اصلی شرکت و یا اساسنامه ی خود شرکت انتشار بیلان شرکت را تعهد کرده باشد.
7)در چه محل و در چه تاریخ و در نزد کدام مقام صلاحیت دار،شرکت تقاضا کننده مطابق قوانین مملکت اصلی خود ثبت شده است.
8)شرکت به چه نوع امر صنعتی یا تجاری یا مالی در ایران مبادرت می کند.
9)شعب آن در کدامیک از نقاط ایران موجود است.
10)نماینده ی عمده ی شرکت در ایران کیست و اگر شرکت چند نماینده ی مستقل دارد نمایندگان مستقل شرکت در ایران چه اشخاصی هستند.
11)اسم و آدرس صحیح شخص یا اشخاصی که مقیم در ایران بوده و برای دریافت کلیه ی ابلاغات مربوط به شرکت صلاحیت دارند.
12)تعهد به اینکه همه ساله یک نسخه از آخرین بیلان شرکت را در صورتیکه بیان مزبور مطابق فقره ی ششم این ماده قابل انتشار باشد به دایره ی ثبت شرکت ها بدهد.
ضمائم-ضمائم اظهارنامه عبارتند از:
یک نسخه ی مصدق از اساسنامه ی شرکت
یک نسخه ی مصدق از اختیار نامه ی نماینده ی عمده ی شرکت در ایران و در صورتیکه شرکت چند نماینده ی مستقل داشته باشد - یک نسخه ی مصدق از اختیار نامه ی هر یک از آن ها.اساسنامه و اختیار نامه وقتی معتبر است که به امضای نماینده ی کنسولی ایران در کشور مرکز اصلی شرکت تقاضاکننده ی ثبت رسیده باشد.ضمناَ در صورت تقاضای ثبت شعبه ی شرکت سواد مصدق سند ثبت خود شرکت در ایران که بگواهی اداره ی ثبت شرکت ها رسیده باشد باید ضمیمه ی مدارک شود.
پس از وصول اظهارنامه و ضمائم ثبت اداره ی ثبت شرکت ها آن را در دفتر مخصوص ثبت شرکت های خارجی تحت شماره ی ردیف ثبت خواهد کرد و برای هرگونه تغییرات یا تاسیس شعب ،صفحاتی را سفید باقی خواهد گذاشت و هرشرکت خارجی یک پرونده ی ثبت شرکت ها خواهد داشت.
انتشار-وقتی جریان ثبت در دفاتر پایان یافت باید طبق ماده ی 20 نظامنامه ی ثبت شرکت ها در ظرف یکماه از تاریخ ثبت شرکت خارجی یا شعبه ی آن دایره ی ثبت شرکت ها باید مراتب ذیل را به خرج خود شرکت در مجله ی رسمی وزارت عدلیه و یکی از روزنامه های یومیه ی تهران منتشر نماید:
1)خلاصه اساسنامه ی شرکت
2)اسم نماینده ی عمده ی شرکت در ایران و اگر شرکت در ایران چند نفر نماینده ی مستقل داشته باشد اسم همه ی آن ها.
3)اسم اشخاصی که از طرف شرکت حق امضا دارند.
4)اسم شخص یا اشخاص مقیم در ایران که برای دریافت کلیه ی ابلاغات مربوط به شرکت صلاحیت دارند.
تصدیق ثبت-بعد از انجام تشریفات مزبور «تصدیقنامه ی ثبت شرکت»صادر و به متقاضی تسلیم می شود.
گواهی نامه ی مزبور طبق ماده ی 18 نظامنامه باید حاوی مراتب زیر باشد:
1)نام کامل شرکت
2)نوع شرکت از سهامی و ضمانتی و مختلط و غیره.
3مرکز اصلی شرکت و آدرس صحیح ان.
4)تابعیت شرکت.
5)مقدار سرمایه ی شرکت در تاریخ تقاضا.
6)در چه محل و در چه تاریخ و در نزد کدام مقام صلاحیت دار،شرکت تقاضاکننده مطابق قوانین مملکت اصلی خود ثبت شده است.
7)شرکت به چه نوع امر صنعتی یا مالی در ایران مبادرت می کند.
این تصدیق ثبت باید به امضای اداره ی ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی برسد.

ثبت کارا، ارائه دهنده ی بهترین ها در امور ثبتی
با ما در ارتباط باشید. 88880006-021

بیشتر بخوانید: 

- برای ثبت شرکت خارجی در ایران چه اقداماتی را بایستی انجام داد؟

- سامانه ثبت شرکت