موارد انحلال شرکت به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شود.
1. موارد عمومی انحلال
منظور از موارد عمومی انحلال مواردی هستند که در هر شرکتی می تواند منجر به انحلال شرکت شود. موارد عمومی انحلال عبارتند از :
الف) وقتی که شرکت موضوعی را که برای انجام آن تشکیل شده، انجام داده باشد مثل اینکه شرکت برای استخراج طلا از معدن تشکیل شده باشد و پس از اتمام ذخایر آن معدن موضوع شرکت نیز به پایان برسد.
ب) وقتی که انجام موضوع شرکت ناممکن گردد. مثلاَ شرکتی در زمینه واردات محصولی خاص فعالیت کرده و با تصویب قانون آن فعالیت غیرقانونی اعلام شده باشد.
ج) چنانچه مدت شرکت منقضی گردد و تمدید هم نشود. ( تمدید مدت شرکت با مجمع عمومی فوق العاده است چون با تغییر اساسنامه همراه است ).
د) چنانچه شرکت ورشکسته شود. ( انحلال قهری )
انحلال شرکت سهامی در صورت ورشکستگی تابع مقررات راجع به ورشکستگی است و در غیر این صورت تابع مقررات تصفیه شرکت سهامی است.
2. موارد انحلال اختصاصی شرکت سهامی
الف: تصویب مجمع عمومی فوق العاده
ب: صدور حکم قطعی دادگاه
مدیر تصفیه هم می تواند شخص حقیقی باشد و هم شخص حقوقی و هم از بین سهامداران و هم خارج از سهامداران شرکت. مدیر تصفیه می تواند یک نفر یا بیشتر باشد.
به موجب ماده 204 لایحه، امر تصفیه اصولاَ با مدیر یا مدیران شرکت است مگر آن که اساسنامه ترتیب دیگری را مقرر داشته است یا مجمع عمومی فوق العاده ای که رای به انحلال شرکت می دهد شخص دیگری غیر از مدیران شرکت را به امر تصفیه بگمارد.
به موجب ماده 205 لایحه، دادگاه در سه حالت ذیل با تقاضای ذینفع مدیر تصفیه را تعیین می کند :
1. انحلال شرکت با حکم دادگاه صورت گرفته باشد.
2. مدیر تصفیه تعیین شده به وظایف خود عمل نکند.
3. به هر علت مدیر تصفیه تصفیه تعیین نشده باشد.
به موجب ماده 207 لایحه قانون تجارت، نشانی مدیران تصفیه از حیث ابلاغ اوراق همان نشانی مرکز اصلی شرکت است مگر آن که به حکم دادگاه یا تصویب مجمع عمومی فوق العاده نشانی دیگری در نظر گرفته شود.
به موجب ماده 209 لایحه قانون تجارت، مدیران تصفیه حداکثر ظرف 5 روز از تاریخ انتخاب نام و نشانی خود را به همراه مصوبه مجمع عمومی فوق العاده یا حکم دادگاه ناظر بر انحلال شرکت به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم می کنند تا برای اطلاع عموم در روزنامه ی رسمی و روزنامه شرکت آگهی شود.
روزنامه شرکت همان روزنامه ای است که آخرین مجمع عمومی عادی شرکت انتخاب کرده است و انتخاب روزنامه در صلاحیت دادگاه و مجمع عمومی فوق العاده ای که رای به انحلال می دهند نیست.
به موجب ماده 210 لایحه، شرکت زمانی می تواند در برابر اشخاص ثالث به انحلال خود استناد کند که این انحلال ثبت و اعلان شده باشد. به عقیده دکتر پاسبان عدم قابلیت استناد در برابر ثالث در صورت عدم ثبت انحلال ، هم در خصوص رای انحلال دادگاه و هم رای انحلال توسط مجمع عمومی فوق العاده می باشد اما انحلال ناشی از ورشکستگی را شامل نمی شود.
به موجب بند 1 ماده 268 لایحه، در صورتی که مدیران تصفیه ظرف یک ماه پس از انتخاب، تصمیم راجع به انحلال شرکت و نام و نشانی خود را به مرجع ثبت شرکت ها اعلام نکنند ضمانت اجرای جزایی پیش بینی شده است .
- تصمیم انحلال
- اسامی مدیر یا مدیران تصفیه
- نشانی مدیر یا مدیران تصفیه
- آگهی در روزنامه رسمی و کثیرالانتشار
- ضمانت اجرای عدم ثبت و اعلان انحلال : عدم قابلیت استناد در برابر ثالث