به موجب ماده 116 قانون تجارت : شرکت تضامنی، شرکتی است که در تحت اسم مخصوص برای امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود . اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض شرکت کافی نباشد، هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است.
همچنین، شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجاری تحت عنوان و اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل می شود و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته اند .
توصیه می شود که مقالات زیر را نیز بخوانید:
- شرایط تشکیل و ثبت شرکت تضامنی
- مراحل تشکیل شرکت تضامنی چیست؟
شرکت تضامنی و نسبی نمونه کامل شرکت اشخاص می باشند، یعنی اگر شرکت منحل شود و اموال شرکت کفایت دیون شرکت را ندهد هر یک از بستانکاران شرکت می توانند پس از انحلال و عدم کفایت دیون شرکت ، اموال شخصی هر یک از شرکا را بابت تمام طلب خود توقیف نمایند. در این صورت، طلبکاران به هر یک از شرکای شرکت تضامنی به هر میزان که بخواهند، حق مراجعه دارند. همانطور که بیان کرده اند : " به همان اندازه که سرمایه در شرکت سهامی و با مسئولیت محدود عنصری محوری محسوب می شود، شخصیت شرکا در شرکت های تضامنی و نسبی از کارکردی تعیین کننده برخوردار است ".
شرکت های تضامنی و نسبی مانند شرکت با مسئولیت محدود حداقل از دو شریک تشکیل می شوند اما حداکثر تعداد شرکا در قانون تعیین نشده است. در شرکت های تضامنی و نسبی مانند شرکت بامسئولیت محدود، سرمایه شرکا به سهم الشرکه تقسیم می شود و قانون گذار حداقل و حداکثر میزان سرمایه را تعیین نکرده است. شرکا ممکن است اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند. موضوع فعالیت شرکت تضامنی و نسبی ، مانند شرکت با مسئولیت محدود باید امور تجاری باشد.
تمامی نکاتی که در خصوص شرکت تضامنی وجود دارد تقریباَ در شرکت نسبی نیز رعایت می شود، اما یک تفاوت مهم در نوع مسئولیت وجود دارد و آن هم این که در شرکت تضامنی به اموال شخصی شرکا، به هر میزانی که دلمان بخواهد می توانیم مراجعه کنیم اما در شرکت نسبی امکان مراجعه به اموال شخصی شریک فقط به نسبت سرمایه وجود دارد. مثلاَ شرکتی با 4 شریک ، 400 هزار تومان سرمایه دارد و سرمایه هر شریک معادل 100 هزار تومان است و پس از انحلال شرکت ، ششصد میلیون علاوه بر دارایی شرکت بدهی به وجود می آید. در این حالت :
1. اگر شرکت تضامنی باشد : طلبکار می تواند بابت ششصد میلیون تومان به هر شریکی که بخواهد مراجعه کند.
2. اگر شرکت نسبی باشد : چون هر شریک مالک یک چهارم سرمایه است ، نسبت به یک چهارم بدهی نیز مسئولیت دارد یعنی صد و پنجاه میلیون تومان .
در شرکت های تضامنی و نسبی مانند شرکت با مسئولیت محدود ، شرکا باید لااقل یک نفر از میان خود یا از خارج شرکت به سمت مدیریت معین نمایند.
در شرکت تضامنی مانند شرکت بامسئولیت محدود و نسبی ایجاد شرکت منوط به انتخاب مدیر نیست و می توان مدیر را بعد از تشکیل شرکت انتخاب نمود. شرکا می توانند انتخاب مدیر از طریق اکثریت اعضا پیش بینی نمایند اما اگر پیش بینی صورت نگیرد، انتخاب با اتفاق آرا امکان پذیر است. اگر در اساسنامه یا شرکتنامه اکثریتی برای عزل مدیر معین نشده باشد، عزل مدیر با اتفاق آرا امکان پذیر است و خود مدیر، حق شرکت در رای گیری در خصوص عزل را ندارند. شرکا در رای گیری اصولاَ دارای یک رای هستند مگر آن که در اساسنامه یا شرکتنامه رای گیری به نسبت سرمایه پیش بینی شده باشد.
رابطه مدیر شرکت تضامنی با شرکت مثل رابطه وکیل با موکل است. مدیران در شرکت تضامنی فاقد اختیارات عام هستند، زیرا خطر سرمایه گذاری در این شرکت زیاد می باشد و تمام اموال شخصی شرکا در مقابل اشخاص ثالث در حالت خطر قرار دارد. مثلاَ اگر مدیر شرکت تضامنی حق انجام معامله به ارزش صد میلیون داشته باشد ولی معامله را به ارزش دویست میلیون منعقد کند حکم معامله غیرنافذ می باشد، زیرا مدیر از حدود اختیارات خود تجاوز کرده است. اگر محدودیت اختیارات قبلاَ آگهی نشده باشد، باز هم شرکت متعهد نیست و ثالث باید به مدیر متخلف مراجعه کند.
در صورتی که مدیران متعدد باشند برای نحوه انجام فعالیت ، ابتدا باید به اساسنامه یا شرکتنامه مراجعه کنیم و در صورت سکوت ، هیچ کدام حق انجام معامله مستقل ندارند.
در قانون تجارت برای مدیر شرکت تضامنی و نسبی ، مسئولیت مدنی و جزایی پیش بینی نشدهه است. به عقیده دکتر اسکینی، در شرکتی که مدیر انتخاب نشده است ، معامله شریک برای شرکت فضولی است مگر آن که معامله به اتفاق آرای شرکا منعقد شود.