آیا شما نیز از جمله کسانی هستید که مایل به توسعه کسب و کار خود از طریق ثبت علامت تجاری می باشند ؟ تا چه حد با شماره ثبت علامت تجاری در ایران آشنایی دارید ؟
این مطلب با هدف بررسی این مطلب تهیه گردیده است. لکن در ابتدا لازم است نگاهی اجمالی به ماهیت برند داشته باشیم.

شایان ذکر است، متقاضیان محترم جهت کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه می توانند به مقالات ذیل نیز مراجعه نمایند :
- چگونه برند ثبت کنیم ؟
- مدارک مورد نیاز جهت ثبت برند لاتین
علامت تجاری یا برند عبارت است از نام ، عبارت ، اصطلاح ، علامت ، نشانه ، نماد ، طرح یا ترکیبی از این موارد که به منظور معرفی محصولات یا خدمات یک شرکت تجاری و متمایز ساختن آن از محصولات شرکت های دیگر استفاده می شوند.
وجود برند و علامت تولید یا خدمات ، نقش فراوانی در ایجاد اطمینان برای مصرف کنندگان دارد. به بیانی دیگر، مصرف کنندگان ترجیح می دهند تولیدات و محصولات دارای برند را خریداری نمایند و در واقع به کالای مارک دار اعتماد و تمایل بیشتری نشان می دهند. مع الوصف انتخاب برند و ثبت آن اجباری نیست ، مگر در موارد استثنایی نظیر محصولات مربوط به بهداشت و سلامت عمومی ، از قبیل محصولات دارویی یا مواد غذایی و امثال آن .
در این رابطه ، ماده 1 قانون ثبت علایم و اختراعات ( مصوب 1310 ) صراحتاَ اعلام نموده است : " داشتن علامت تجاری اختیاری است مگر در مواردی که دولت آن را الزامی قرار دهد ".
در قانون جدید ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 نیز حکمی دایر بر اجباری و الزامی بودن تولید و عرضه تولیدات و خدمات با مارک یا آرم مشخص وجود ندارد. یعنی سازندگان کالاهای صنعتی یا تولید کنندگان محصولات کشاورزی و خدمات خود را تحت عنوان یک علامت یا مارک خاص، به مردم معرفی و عرضه کنند. مفاد ماده 31 قانون که می گوید : " حق استفاده انحصاری از یک علامت به کسی اختصاص دارد که آن علامت را طبق مقررات این قانون به ثبت برساند ." موئد اصل اختیاری بودن انتخاب برند برای عرضه تولیدات و خدمات تجاری است ولی این اصل در حقوق ایران مانند حقوق بسیاری از کشورهای جهان دارای مستثنیاتی است و ازآن مستثنیات ، ثبت اجباری علایم و نصب آن بر روی بعضی از اجناس دارویی و خوراکی و آرایشی است که به تجویز تبصره ماده 1 قانون ثبت علائم و اختراعات قدیم مصوب اول تیرماه 1310 و بند ب ماده 249 قانون مجازات عمومی اصلاحی مصوب 22 تیر ماه 1310 سابق ، آیین نامه ای تحت عنوان طرح آیین نامه نصب و ثبت اجباری علائم صنعتی بر روی بعضی از اجناس دارویی و خوراکی و آرایشی به منظور تسهیل نظارت مبدا و ساخت اجناسی که برای مصرف و استعمال مستقیم بر روی بدن انسان به کار می رود و به منظور جلوگیری از تقلب و تقلید ، در 8 ماده و 2 تبصره در تاریخ سوم اردیبهشت ماه 1328 بر حسب پیشنهاد وزارت دادگستری و با موافقت وزارت اقتصاد ملی و وزارت بهداری آن زمان به تصویب هیات وزیران رسیده بود. به موجب ماده 5 این آیین نامه ، اجناسی که مشمول ثبت اجباری علائم می شود عبارتند از :
الف- داروهای اختصاصی ( اسپسیالیته ) مورد استعمال طبی یا بیطاری که با نسخه پزشک یا بدون آن مصرف می شود. ( لازم به توضیح است ، داروهای اختصاصی ( اسپسیالیته ) عبارت است از تمام اجناس دارویی یا طبی که برای استعمال داخلی یا خارجی انسان یا حیوانات اهلی به کار می رود. نام و ترکیب تعریف آن ها غیر از چیزی است که اسم معمولی این اجناس در کودکس ها یا در اصطلاحات دارویی به تصدیق وزارت بهداری باشد یا فرمول حقیقی آن روی برچسب نوشته نشده باشد و در بسته یا پاکت یا جعبه یا بطری به فروش برسد) .
ب- مواد غذایی که در لفاف و یا ظرف و به اسم مشخصی باشد ، مانند کنسرو و مواد غذایی ، آردهای مخصوص ، چای های مختلف ، کاکائو، شکلات ، آب نبات ، پنیر ، شیر ، مربا ، ترشی ، کره و روغن های مختلف و غیره .
ج- آب های معدنی یا گازدار ، شربت ، آب های میوه
د- لوازم آرایشی و وجاهت ( زیبایی ) که برای استعمال مستقیم بر روی بدن انسان به کار می رود ، مانند صابون ، خمیر ، پودر ، محلول عطریات و ادوکلن و پماد.
شایان ذکر است ، اجناس نام برده در صورتی که مستقیماَ از خارجه به وسیله آزمایشگاه یا کارخانه یا فروشنده اختصاصی آن وارد شود از اجرای ثبت علامت در ایران و الصاق بر چسب نامبرده ، معاف می باشد : ( ورود مشروبات الکلی و آبجو ممنوع و جرم است ) .
الف- نمونه هایی که عبارت ( اشانتیون یعنی نمونه ) روی آن قید شده و فروش آن ممنوع باشد.
ب- اجناسی که مستقیماَ برای مصرف خوراکی که زیادتر از مصرف شخصی نباشد به ایران وارد می شود.
تمام اجناس دارویی و طبی و مواد غذایی ذکر شده ، اعم از آن که در داخل ایران ساخته یا در خارج ساخته و وارد کشور شود و در بازار تحت اسم مشخصی که بر روی برچسب آن زده می شود، به معرض فروش قرار گیرد ، باید دارای علامت صنعتی یا تجاری ثبت شده بوده و در روی برچسب آن نکات زیر تصریح شود :
الف- اسم تجاری و نشانی سازنده جنس با قید کشور مبدا
ب- شماره ثبت علامت در ایران
به موجب ماده 4 آئین نامه ، آزمایشگاه ها و کارخانه های داخلی یا خارجی مقیم ایران شعبات یا نمایندگان تجارت خانه ها و تولیدکنندگان و وارد کنندگان به طور عموم موظفند قبل از آن که جنس از انبار آن ها خارج شود ، بر روی ظرف و یا لفاف اجناس نامبرده به طور واضح برچسبی که شامل تمام مشخصات باشد ، نصب نمایند.
در این رابطه توجه به نکات ذیل حائز اهمیت است :
- علامت و مشخصات بالا باید قبل از معرض فروش قرار دادن جنس، روی اجناس که از خارجه وارد شده قید گردد.
- علامتی که شامل کلمه یا عبارت تفننی ( فانتزی ) بوده و برای اجناس ساخت ایران انتخاب شده باشد باید به حروف فارسی نوشته شود. استعمال علامت به حروف خارجی به شرطی مجاز است که کوچکتر نوشته شود و به آن کلماتی که حاکی از ساخته شده در ایران باشد، اضافه شود.
- برچسب مقرر باید طوری الصاق شود که نتوان آن را از روی لفاف یا ظروفی که در آن جنس به معرض فروش گذاشته می شود به سهولت برداشت و تنظیم آن باید به طریقی باشد که نام کشور مبدا و نام و نشانی سازنده ( صاحب ) علامت و شماره ثبت و از زمانی که وزارت بهداری اعلام کند ، شماره و تاریخ اجازه فروش در ایران ، خوانا باشد. تمام این نوشتجات بر روی برچسب الصاق شده به اجناس خارجه ممکن است به زبان بیگانه باشد، استعمال زبان فارسی نیز اختیاری خواهد بود.
وزارت اقتصاد در اجرای مقررات آیین نامه اشاره شده از طریق انتشار آگهی در روزنامه رسمی به شماره 5419 مورخ 1/ 7/ 1342 به کلیه تولیدکنندگان و وارد کنندگان اجناس مشروحه مذکور در آئین نامه ، اعلام و اخطار کرد که ظرف مدت یک ماه از تاریخ نشر آگهی مزبور مکلفند نسبت به ثبت و نصب علایم مقرر در آئین نامه و مصوبه هیات دولت ، اقدام نمایند. در غیر این صورت ، کلیه کالاهایی که علایم مربوط به آن ها ثبت و نصب نشده باشد، اعم از این که نزد وارد کننده یا تولید کننده یا فروشنده ( عمده فروش ، مغازه دار ، کسبه جزء ) پیدا شود ، عین کالا ضبط و متخلف طبق بند ب ماده 249 قانون مجازات عمومی تحت تعقیب قرار خواهد گرفت .
مصوبه مورخ سوم اردیبهشت ماه 1382 هیات دولت در زمینه اصل ثبت اجباری علایم بعضی از اجناس دارویی، خوراکی و آرایشی و نصب آن علایم بر روی تولیدات و محصولات احصاء شده در آیین نامه و اعلامیه وزارت اقتصاد مورخ 1342 راجع به اجرای مقررات آئین نامه ثبت اجباری علایم صنعتی و نصب آن بر روی اجناس دارویی، خوراکی و آرایشی در حال حاضر نیز اعتبار قانونی دارد و به قوت خود باقی است و نباید این تردید به وجود آید که مستند مصوبه هیات دولت ، تبصره ذیل ماده 1 قانون ثبت علایم و اختراعات مصوب 1310 بوده که طبق ماده 66 قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علایم تجاری مصوب 1386 قانون مذکور، صریحاَ نسخ گردیده است و با نسخ صریح اصل قانون مستند آئین نامه این مصوبه هیات دولت نیز فاقد اعتبار قانونی است ؛ زیرا مصوبه مزبور آئین نامه اجرایی قانون نیست تا با نسخ اصل قانون ، اعتبار آئین نامه به علت انتفاء موضوع منتفی شده باشد، بلکه مصوبه اشاره شده در حکم قانون است و طبق مجوز قانونی به وجود آمده و دارای وجود استقلالی است نه وجود وابسته .
بنابراین در حال حاضر این مصوبه دارای اعتبار قانونی است و قابلیت اجرا دارد. اعلامیه وزارت اقتصاد نیز در زمینه ضبط عین کالاهای بدون علامت و مارک اجباری احصاء شده در مصوبه هیات دولت ، به قوت خود باقی است ولی از جهت ضمانت اجرای کیفری با توجه به ماده 124 قانون مجازات اسلامی و تعیین مجازات برای متخلفان در این زمینه ، ماده 249 قانون مجازات سابق منسوخ است.