شرکت تعاونی، شرکتی متشکل از اشخاص حقیقی و یا حقوقی است که به منظور رفع نیازمندی های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی شرکاء از طریق خودیاری و کمک متقابل و همکاری آنان و تشویق به پس انداز تشکیل می شود. در این خصوص باید توجه داشت که:
1- برای آنکه شرکتی، تعاونی تلقی شود، باید مطابق مقررات قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران، تشکیل و به ثبت برسد.

2- در شرکت تعاونی، هدف شرکای شرکت از تاسیس آن، برای تحصیل کالا و خدمات با قیمتی ارزان تر و حذف واسطه ها بین تولید کننده و مصرف کننده است؛ به عبارت دیگر، اشخاص از تاسیس شرکت تعاونی، به دنبال کسب نفع و سودآوری برای اعضاء نیستند؛ بلکه به دنبال همکاری و تعاون در جهت کاهش هزینه ها و جلوگیری از مضرات احتمالی اند.

شرکت های تعاونی از لحاظ شکل عضویت تقسیم بندی های مختلفی به شرح ذیل پیدا می کنند:

• شرکت های تعاونی عام
• شرکت های تعاونی خاص
• شرکت تعاونی بزرگ

در این مقاله قصد داریم تا به بررسی ثبت شرکت تعاونی عام بپردازیم. در مورد شرکت های تعاونی موضوع های متعددی قابل بررسی است. از جمله شرایط عضویت، ارکان شرکت، صاحبان امضای مجاز در تعاونی، شرایط اعضای هیات مدیره، مدیرعامل و بازرسان، مدیر عامل در شرکت تعاونی، بازرس تعاونی و نحوه ثبت شرکت تعاونی که در این مقاله به آن ها اشاره می شود. علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه می توانند مقالات ذیل را نیز مطالعه نمایند :
- توضیحاتی راجع به ثبت شرکت تعاونی توزیع
- روش و مراحل ثبت شرکت تعاونی
- هزینه ثبت شرکت

شرکت تعاونی عام:
شرکت تعاونی عام شرکتی است که عضویت آن برای همه آزاد باشد و موسسان شرکت برای تامین سرمایه اولیه ( یا خود شرکت برای افزایش سرمایه ) باید سهام شرکت را به عموم عرضه کند.
در مقابل، شرکت تعاونی خاص شرکتی است که عضویت در آن منحصراَ برای گروهی خاص، از قبیل کارگران ، کارمندان ، دانشجویان و نظایر آن ها آزاد باشد و موسسان یا شرکت برای تامین سرمایه اولیه یا افزایش سرمایه باید سهام را به افراد گروه خاصی که عضویت آن ها آزاد است، عرضه کنند.

شرایط عضویت در تعاونی ها

طبق ماده 9 قانون بخش تعاون، شرایط عضویت در تعاونی ها عبارتست از:
1- تابعیت جمهوری اسلامی ایران؛
2- عدم ممنوعیت قانونی و حجر و ورشکستگی به تقصیر؛
3- عدم سابقه ارتشاء ، اختلاس و کلاهبرداری؛
4- درخواست کتبی عضویت و تعهد رعایت مقررات اساسنامه تعاونی؛
5- عدم عضویت در تعاونی مشابه.

اعضا شرکت تعاونی، ممکن است اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند. حداقل تعداد اعضا 7 نفر است و مسئولیت اعضا محدود به میزان سهمی است که از سرمایه شرکت خریداری یا تعهد نموده است. سرمایه شرکت نامحدود و سهام آن بانام است. شرط عضویت در شرکت تعاونی، خرید و پرداخت تمام بهای لااقل یک سهم می باشد. در این شرکت باید کلمه "تعاونی" قید شود. 

ارکان شرکت تعاونی 

شرکت های تعاونی دارای ارکان ذیل است :

1- مجمع عمومی ( ارکان تصمیم گیرنده )
2- هیات مدیره ( ارکان اداره کننده )
3- بازرس یا بازرسان ( ارکان کنترل کننده )

صاحبان امضای مجاز در شرکت تعاونی:

بنا بر بند 13 فوق در شرکت های تعاونی، صاحبان امضای مجاز حتماَ باید :
1- هم مدیر عامل و هم یک یا دو نفر از اعضای هیات مدیره باشند.
2- صاحبان امضای مجاز باید بالاتفاق اسناد تعهدآور و قراردادهای شرکت را امضا کنند و امضای یکی از آن ها به تنهایی کارساز نیست.
3- در بقیه شرکت ها چنین ترتیبی مقرر نشده است، اما از لحاظ عملی مرسوم است که در بقیه شرکت ها نیز برای امضای اسناد، مدیر عامل و یک نفر از اعضای هیات مدیره که اغلب رئیس هیات مدیره است را به عنوان مقامات صاحب امضا پیش بینی می کنند که اسناد و قراردادها را بالاتفاق امضا کنند.

شرایط اعضای هیات مدیره، مدیر عامل و بازرسان :

1- ایمان و تعهد به اسلام (در تعاونی های متشکل از اقلیت دینی شناخته شده در قانون اساسی، شرط وثاقت و امانت)
2- عدم ممنوعیت قانونی و محجوریت ؛
3- عدم ممنوعیت در گروه های محارب و عدم ارتکاب جرائم علیه امنیت کشور و عدم محکومیت به جعل اسناد
4- عدم سابقه محکومیت ارتشا، اختلاس ، کلاهبرداری ، خیانت در امانت ، تدلیس، تصرف غیرقانونی در اموال دولتی و ورشکستگی به تقصیر.

مدیر عامل در شرکت تعاونی

1- مرجع انتخاب مدیر عامل، هیات مدیره است.
2- کارکرد مدیر عامل، اداره امور و اجرای تصمیمات مجمع عمومی و هیات مدیره است.
3- وظایف، اختیارات و حقوق و مزایای مدیر عامل توسط هیات مدیره تعیین می شود.
4- مدیر عامل زیر نظر هیات مدیره انجام وظیفه می کند و مرجع نظارت بر عملیات مدیر عامل، هیات مدیره است.
5- مرجع عزل و قبول استعفای مدیرعامل، هیات مدیره است.
6- مدیرعامل ممکن است از بین اعضای تعاونی و یا از خارج تعاونی باشد.
7- مدت مدیریت مدیرعامل 3 سال است و انتخاب مجدد او تا دو دوره متوالی بلامانع است.

بازرس یا بازرسان شرکت تعاونی

در آغاز تاسیس شرکت ، مجمع عمومی موسس و برای دوره های بعد، مجمع عمومی عادی شرکت تعاونی ،بازرس یا بازرسان را از میان اعضای شرکت برای مدت یک سال مالی انتخاب می کند.
تجدید انتخاب بازرس یا بازرسان قبلی بلامانع است.
وظایف بازرس یا بازرسان شرکت تعاونی به قرار ذیل است :
1- نظارت مستمر بر انطباق نحوه اداره امور تعاونی و عملیات و معاملات انجام شده با اساسنامه و قوانین و مقررات و دستورالعمل های مربوط .
2- رسیدگی به حساب ها، دفاتر ، اسناد ، صورت های مالیازقبیل ترازنامه و حساب های عملکرد و سود و زیان بودجه پیشنهادی و گزارش های هیات مدیره به مجمع عمومی
3- رسیدگی به شکایت اعضا و ارائه گزارش به مجمع عمومی و مراجع ذی ربط
4- تذکر کتبی به تخلفات موجود در نحوه اداره تعاونی به هیات مدیره و مدیر عامل و تقاضای رفع نقص
5- نظارت برانجام حسابرسی و گزارش نتیجه رسیدگی به مجمع عمومی شرکت و مراجع ذی ربط
6- شرکت در جلسات هیات مدیره بدون داشتن حق رای و اظهارنظر نسبت به مسائل جاری شرکت
7- با پایان یافتن ماموریت بازرسان، تا زمانی که بازرسان جدید انتخاب نشده اند، بازرسان قبلی کماکان مسئولیت انجام وظایف محوله را بر عهده خواهند داشت.
8- دعوت مجمع عمومی، به خصوص در صورتی که هر یک از بازرسان ضمن انجام وظایف خود تشخیص دهد که هیات مدیره در انجام وظایف خود مرتکب تخلفاتی شده است و عملیات آن ها مخالف اساسنامه و تصمیمات مجمع عمومی و مقررات آیین نامه های مصوب می باشد، باید مجمع عمومی را برای رسیدگی به موضوعات مورد نظر و اتخاذ تصمیم لازم دعوت نماید.

نحوه ثبت شرکت های تعاونی:
به طور کلی هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشد.
برای تشکیل و ثبت شرکت تعاونی طی مراحلی لازم است. اولین گام برای تشکیل این است که عده ای از علاقمندان به تشکیل شرکت تعاونی که نباید از 7 نفر کمتر باشند باید یک جمعی را به عنوان موسسین تشکیل دهند که به آن هیئت موسس گویند.
تهیه اساسنامه و تکمیل و پیشنهاد آن به اولین مجمع عمومی عادی برای بررسی و تصویب ، دعوت از افراد واجد شرایط جهت عضویت در تعاونی مربوط ، تشکیل دادن اولین مجمع عمومی عادی برای بررسی و تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیئت مدیره و اولین بازرس یا بازرسان شرکت طبق اساسنامه مصوب و انجام سایر وظایف مربوط از وظایف این هیئت است.
لذا هیئت نامبرده موظف است پس از انجام اقدامات مذکور، اساسنامه را با یک طرحی به عنوان طرح توجیهی یا طرح پیشنهادی تهیه نماید که مشتمل بر لزوم تاسیس شرکت تعاونی باشد.
در مرحله بعد ، نماینده تام الاختیار هیئت موسس می بایست تقاضای موافقت را به وزارت تعاون ارائه نماید . وزارت تعاون موافقت خود را با تشکیل یا عدم تشکیل شرکت تعاونی اعلام می دارد .
در صورت موافقت با تاسیس شرکت، اداره تعاون، موافقت نامه تشکیل را صادر و همراه با سایر مدارک لازم جهت ثبت شرکت به اداره ثبت شرکت ها ارسال می نماید.

طبق ماده 51 قانون بخش تعاون، شرکت های تعاونی پس از تهیه طرح و تصویب آن باید مدارک زیر را برای تشکیل و ثبت به اداره تعاون ارائه دهند. 

1- صورت جلسه تشکیل مجمع موسس و اولین مجمع عمومی و اسامی اعضا و هیئت مدیره منتخب و بازرسان ؛
2- اساسنامه مصوب مجمع عمومی ؛
3- درخواست کتبی ثبت ؛
4- طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون ؛
5- رسید پرداخت مقدار لازم التادیه سرمایه ؛
6- مدارک دعوت به عضویت افراد واجد شرایط
اداره ثبت شرکت ها موظف است پس از دریافت اسناد و مدارک لازم ، نسبت به ثبت تعاونی ها اقدام نماید.

بیشتر بخوانید:

- روش و مراحل ثبت شرکت تعاونی