سرمایه تعاونی اموال و دارایی هایی است که به هنگام تاسیس شرکت تعاونی یا افزایش سرمایه آن در مراحل بعدی در اختیار آن قرار می گیرد.
الف- منابع تامین سرمایه
در شرکت تعاونی برخلاف سایر شرکت های خصوصی دو منبع تامین سرمایه متفاوت با توجه به اهداف تعاونی پیش بینی شده است.

- روش و مراحل ثبت شرکت تعاونی

- مجوز ثبت شرکت تعاونی

1- منابع عمومی
طبق ماده 460 قانون اشخاص حقوقی و شرکت های تجاری هر یک از دستگاه های اجرایی که در شرکت تعاونی غیرسهامی مشارکت یا سرمایه گذاری کرده اند می توانند نماینده ای برای نظارت و بازرسی در شرکت و حضور در جلسات مجمع عمومی و هیات مدیره به عنوان ناظر داشته باشند.
قانون بخش تعاونی وزارتخانه ها، سازمان ها، شرکت های دولتی و وابسته به دولت و تحت پوشش دولت ، بانک ها ، شهرداری ها ، شوراهای اسلامی کشوری ، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای عمومی می توانند جهت اجرای بند 2 اصل 43 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به طرقی که در مقدمه قانون مقررات است و در جهت تحقق اهداف تعاونی مخصوصاَ از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر از قبیل مشارکت ، مضاربه ، مزارعه ، مساقات ، اجاره ، اجاره به شرط تملیک ، بیع شرط ، فروش اقساطی ، صلح ، اقدام به کمک در تامین و یا افزایش سرمایه شرکت های تعاونی نمایند بدون آنکه عضو باشند.
کمک های دولتی موقتی و به منظور کمک به تشکیل و استقرار تعاونی در جهت شکوفایی اقتصادی عمومی است. لذا در مواردی که دستگاه های دولتی در تاسیس شرکت های تعاونی سرمایه گذاری یا شریک می شوند ظرف مدتی که با موافقت طرفین در ضمن عقد شرکت تعیین می شود، باید سهم سرمایه گذاری دولت به تدریج بازپرداخت و صد درصد سرمایه به تعاونی تعلق گیرد.

در قانون شرکت های تعاونی 1350 دستگاه های دولتی به عنوان سرمایه دار وارد شرکت تعاونی نمی شدند. سرمایه شرکت را اعضاء تامین و مقدار آن نامحدود و سهام آن با نام و مسئولیت هر عضو محدود به میزان سهمی است که از سرمایه شرکت خریداری و یا تعهد نموده است و حداکثر سود سالانه سهام نباید از 6% تجاوز کند. انتقال سهام شرکت تعاونی به غیرعضو شرکت مجاز نیست. بخش دولتی طبق ماده 66 این قانون تشویق و کمک به تشکیل شرکت تعاونی می نماید و برای تامین اعتبار مورد نیاز خود به بانک های خصوصی که در زمان حکومت قانون وجود داشته است مراجعه و وام دریافت دارند.
2- منابع خصوصی
طبق قانون ، شرکت تعاونی غیرسهامی به وسیله چند شخص تاسیس و سرمایه آن در موقع تاسیس به وسیله موسسان تامین می شود. از طرف دیگر طبق ماده 465 قانون جدید ناظر بر ماده 427 و 428 همان قانون اولاَ شرکت تعاونی غیرسهامی با هر میزان سرمایه قابل ثبت است و ثانیاَ برای ثبت شرکت تعاونی غیرسهامی باید کل سرمایه نقدی تادیه و تمام سرمایه غیرنقدی تقویم و تسلیم شود.
فقط دستگاه های اجرایی می توانند مشارکت یا سرمایه گذاری نمایند. بنابراین موسسین باید کل سرمایه لازم را تادیه نمایند. افزون بر این طبق ماده 466 ناظر بر ماده 435 همان قانون کلیه امتیازات و اموالی که از منابع عمومی در اختیار شرکت تعاونی غیرسهامی قرار می گیرد باید با انحلال آن مسترد شود و هر یک از مدیران شرکت تعاونی در قبال استرداد امتیازات و اموال مذکور به طور مستقل مسئولیت دارد.
بنابراین این اموال جزء سرمایه به حساب نمی آید بلکه حالت ودیعه ای را دارد که در پایان مدت عیناَ قابل استرداد است و دستگاه اجرایی در مقابل سرمایه گذاری یا مشارکت در سود از انجام پروژه تعاونی شریک سایر اعضاء خواهد بود.
در تشکیل سایر شرکت های تجاری نیز در مقالات قبلی دیدیم که به همین صورت تادیه سرمایه شرط اساسی تشکیل شرکت است. در شرکت تعاونی نیز با وجود اختلاف فلسفه وجودی همین مطلب تکرار شده است. در شرکت تعاونی مانند شرکت سهامی عضو یا اعضای تعاونی می توانند با رعایت مقررات قانون قانون سهم خود را به سایر اعضاء و یا افراد جدید واجد شرایط واگذار نمایند.
مسئولیت مالی اعضاء در شرکت های تعاونی غیرسهامی محدود به میزان سهم الشرکه آنان می باشد ولی به موجب قرارداد خصوصی این نسبت قابل تغییر است. در شرکت تعاونی غیرسهامی به اساسنامه جایگاه مهمی داده شده است.
ب- شکل سرمایه
سرمایه شرکت تعاونی غیرسهامی به سهام یا هر نوع ورقه بهادار دیگر تقسیم نمی شود. مخصوصاَ دستگاه های اجرایی که به صورت مشارکت با سرمایه گذاری وارد تعاونی می شوند بیشتر آورده غیرنقدی دارند و اموال غیرمنقول با ماشین آلات و توان فنی یا آموزشی خود را به صورت آورده در اختیار شرکت تعاونی قرار می دهند.
پس از رسیدگی به حساب ها در صورت وجود سود نحوه تقسیم آن در ماده 450 ذکر و مقرر شده است که سود قابل تقسیم با لحاظ مقادیر مندرج در مواد 448 و 449 مربوط به آموزش اعضاء و طریق محاسبه مقادیر برگشتی محاسبه و با رعایت مفاد این قانون و اساسنامه شرکت بین اعضاء تقسیم می شود. در خود قانون اجازه داده شده است که درصدی از سود خالص شرکت را برای آموزش اعضاء اختصاص دهد. در پایان هر سال مالی مابه التفاوت قیمت پرداختی بابت کالاها و یا خدمات ارائه شده به هر یک از اعضاء و قیمت تمام شده آن کالاها و یا خدمات به عنوان مازاد برگشتی به نسبت معاملات هر یک از اعضاء با شرکت به آن ها پرداخت می شود.
متقاضیان محترم ثبت شرکت تعاونی، در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر می توانند به مقالات ذیل مراجعه نمایند :
- انواع و اهداف شرکت های تعاونی
- ارکان شرکت تعاونی چیست ؟