در این مقاله، بحث ما راجع به ثبت شرکت تعاونی توزیع خواهد بود. طبق قانون اساسی در جمهوری اسلامی شرکت تعاونی بر دو نوع تولیدی و توزیعی است که هر کدام به نوبه خود به شهری و روستایی تقسیم می شود. هر کدام از تقسیمات فوق الذکر بر حسب موضوع تعاونی به تعاونی های دیگر قابل انشعاب است.

در ماده 26 و 27 قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی مصوب 1370، بدون تعریف تعاونی تولید و توزیع، موضوعات تعاونی های تولید و توزیع به طور تمثیلی احصاء شده است.

به موجب ماده 26 قانون 1370 تعاونی های تولید، شامل تعاونی هایی است که در امور مربوط به کشاورزی، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت ، معدن، عمران شهوری و روستایی و عشایری و نظایر این ها فعالیت می نمایند. 

طبق ماده 27 قانون بخش تعاونی 1370 فوق الذکر که در مقام توضیح نوع دوم تعاونی مندرج در اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی است تعاونی های توزیع عبارتند از : تعاونی هایی که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه ها و قیمت ها تامین می نمایند. 

شرکت های تعاونی تولیدی مانند دامداران، کشاورزان، پرورش دهندگان زنبور عسل یا صاحبان صنایع و هر گروهی دیگر که در رده تولیدی نام برده شده اند، در صورت تشکیل تعاونی برای تامین نیازهای خود از نوع تعاونی های توزیعی (تامین کننده نیاز تولیدکنندگان) محسوب می شوند.

لازم به ذکر است، تعاونی های توزیع مربوط به تامین کالا و سایر نیازمندی های روستاییان و عشایر و کارگران و کارمندان از نظر گرفتن سهمیه کالا و حمایت های دولتی و بانکی و سایر حمایت های مربوط به امور تهیه و توزیع اولویت دارند. در تعاونی های توزیع، احتیاجی نیست که عضو در تعاونی به کار اشتغال داشته باشد.

بیشتر بخوانید:

- ثبت شرکت تعاونی کشاورزی 
- روش و مراحل ثبت شرکت تعاونی 
- مدارک لازم برای ثبت و اخذ مجوز ثبت تعاونی

نکات مهم راجع به تعاونی ها:

شخصیت حقوقی شرکت تعاونی با ثبت آن شکل می گیرد. هم شرکت های تعاونی و هم اتحادیه های تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل از اعضا هستند و تابعیت همه تعاونی ها ایرانی است. سرمایه در شرکت تعاونی مانند شرکت سهامی به سهام تقسیم می شود. زمان تشکیل شرکت تعاونی، زمانی است که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و در صورتی که به صورت غیرنقدی و جنسی باشد، تقویم و تسلیم شده باشد.

هم اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی می توانند عضو تعاونی باشند به شرط آن که ایرانی باشند، محجور نباشند، منع قانونی نداشته باشند و در تعاونی مشابه عضو نباشند. تعداد اعضای تعاونی به هیچ وجه نمی تواند از 7 نفر کمتر باشد.

اعضای تعاونی باید حداقل سهام لازم برای عضویت که در اساسنامه مقرر شده است را بخرند و کتباَ تعهد دهند که مقررات اساسنامه را رعایت خواهند کرد و نهایتاَ درخواست عضویت بدهند . دولت نمی تواند عضو تعاونی باشد.

اعضای تعاونی ها را می توان به دو گروه متخصص و غیرمتخصص تقسیم کرد. اعضای متخصص اگر قصد استعفا داشته باشند باید مراتب را 6 ماه قبل به اطلاع تعاونی برسانند البته این قید فقط در تعاونی های تولیدی لازم الرعایه است.

خروج عضو، اختیاری است و نیاز به تصویب سایر اعضاء ندارد. همچنین خروج عضو نیاز به ثبت در اداره ثبت شرکت ها ندارد.

اخراج عضو از تعاونی در سه صورت ممکن است :
الف) یکی از اعضای تعاونی شرایط عضویت را از دست بدهد. مثلاَ ترک تابعیت ایرانی کند و یا محجور شود.
ب) مقررات اساسنامه یا ضوابط قانونی راجع به تعاونی ها را رعایت نکند که در این صورت هیات مدیره دو بار به فاصله 15 روز به او اخطار می دهد و اگر هم چنان به تخلف خود ادامه داد با تصویب مجمع عمومی عادی از تعاونی اخراج می شود.
ج) هر یک از اعضا اعمالی انجام دهند که موجب زیان مادی تعاونی شود و ظرف یک سال نتواند آن زیان را جبران کنند یا به حیثیت و اعتبار تعاونی لطمه زنند و یا با تعاونی رقابت ناسالم نمایند. دقت شود که لطمه زدن به حیثیت تعاونی یا رقابت ناسالم با تعاونی متضمن مهلت یک ساله نیست و می توان چنین عضوی را با پیشنهاد هیات مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی بلافاصله اخراج کرد.

مراحل ثبت تعاونی:

تاسیس شرکت های تعاونی بر اساس اقدام مجمع موسس که عبارت از عده ای افراد واجد شرایط عضویت می باشد صورت می گیرد. تعداد اعضای مجمع عمومی 7 نفر بوده که 3 نفر را از بین خود به عنوان هیات موسس انتخاب می نمایند و متعاقباَ هیات اخیر 1 نفر نماینده تام الاختیار خود را به اداره کل تعاون معرفی می نماید.
برای ثبت شرکت تعاونی ، هیات موسس متشکل از متقاضیان حائز شرایط قانونی، نسبت به تهیه طرح پیشنهادی و تنظیم اساسنامه منطبق بر قانون بخش تعاونی ، دعوت به عضویت افراد واجد شرایط و تشکیل اولین مجمع عمومی عادی جهت تصویب اساسنامه و تعیین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان و سایر وظایف مجمع عمومی عادی اقدام می نماید.

موسسین شرکت تعاونی باید با قوانین و مقررات تعاونی ها آشنایی کافی داشته باشند و در صورت نیاز در کلاس های آموزشی یک روزه که اداره کل تعاون استان تعیین می کند و زمان تشکیل آن حداکثر 1 هفته از تاریخ تسلیم تقاضا خواهد بود شرکت نمایند.
لازم به ذکر است ، شرکت های تعاونی تولیدی یا توزیعی، علاوه بر گرفتن مجوز تشکیل از اداره تعاون برای انجام فعالیت، موظف به گرفتن مجوز لازم از دستگاه های ذیربط نیز هستند.

مدارک و اوراقی که برای اخذ مجوز ثبت باید به وزارت تعاون ( اداره کل یا اداره تعاون ) تسلیم گردد، عبارت اند از:
1. اساسنامه مصوب شرکت یا اتحادیه ؛
2. دعوتنامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی ؛
3. صورت جلسه اولین مجمع عمومی عادی، دایر بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان؛
4. رسید پرداخت مقدار وجوه لازم التادیه سرمایه تعاونی، طبق اساسنامه؛
5. مدارک مربوط به تقویم و تسلیم آن مقدار از سرمایه که به صورت جنسی بوده است ( اگر وجود داشته باشد ) ؛
6. فهرست اسامی و مشخصات داوطلبان تشکیل تعاونی ؛
7. فهرست اسامی حاضران در اولین مجمع عمومی عادی که حاوی امضای آن ها باشد ؛
8. فهرست اسامی و مشخصات و نشانی اعضای اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان اعم از اصلی و علی البدل و مدیر عامل که حاوی امضای آن ها باشد ؛
9. قبولی کتبی اعضای اولین هیئت مدیره دایر بر انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی هیئت مدیره ، انتخاب صاحبان امضاهای مجاز و اسامی و مشخصات آن ها و انتخاب مدیر عامل .

در صورت پذیرفته شدن درخواست، موافقتنامه تشکیل صادر شده و نمونه اساسنامه و فرم های لازم در اختیار نماینده هیات موسس قرار می گیرد.
هیات موسس پس از اخذ موافقتنامه، باید اقدامات لازم را جهت تشکیل اولین مجمع عمومی عادی به عمل آورد. هیات مدیره مکلف است ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری جلسه اولین مجمع عمومی عادی نسبت به ثبت تعاونی اقدام نماید.

ثبت تعاونی به وسیله درج آگهی در "روزنامه رسمی" به اطلاع عموم می رسد. عندالاقتضا می توان علاوه بر روزنامه رسمی در یکی از روزنامه های محلی یا با الصاق آگهی در معابر عمومی مرکز تعاونی نیز ثبت آن را اعلام کرد. هیات مدیره تعاونی پس از ثبت باید از اداره تعاون برای آن پروانه تاسیس بگیرند و پس از اخذ پروانه تاسیس است که می توان فعالیت شرکت تعاونی را آغاز نمود.